Kącik logopedyczny

• • • Czy pozycja spoczynkowa języka

      i połykanie mają wpływ na jakość mowy?

      Mowa jest złożonym procesem zależnym od harmonijnej współpracy struktur orofacjalnych: języka, warg, żuchwy, podniebienia i układu oddechowego. Jednym z głównych założeń terapii miofunkcjonalnej jest to, że forma podąża za funkcją – jakość działania układu orofacjalnego wpływa na rozwój strukturalny i funkcjonalny aparatu mowy. Wśród czynników determinujących prawidłową artykulację szczególną rolę odgrywają:

      1. pozycja spoczynkowa języka,
      2. prawidłowy wzorzec połykania.

      Prawidłowa pozycja spoczynkowa polega na:

      • ułożeniu czubka języka na wałku dziąsłowym,
      • kontakcie grzbietu języka z podniebieniem,
      • domknięciu warg,
      • torze nosowym oddychania.

      Taka konfiguracja sprzyja stabilizacji żuchwy oraz wspomaga prawidłowy rozwój szczęki i zgryzu.

      Nieprawidłowa pozycja języka wiąże się z:

      • seplenieniem międzyzębowym,
      • trudnościami w realizacji głosek /l/, /t/, /d/, /n/,
      • kompensacyjnymi nawykami ruchowymi podczas mówienia.

      Jeśli język spoczywa nisko i nie ma kontaktu z podniebieniem, traci stabilizację potrzebną do precyzyjnych ruchów artykulacyjnych. Ponadto język, który nawykowo wciska się między zęby, utrwala nieprawidłowy tor artykulacji.

      Pozycja spoczynkowa języka

      

      Fot. https://adentis.pl/uslugi-i-ceny/jezyk/pozycja-spoczynkowa-jezyka/

      W prawidłowym (dojrzałym) połykaniu:

      • czubek języka spoczywa kilka milimetrów za górnymi siekaczami,
      • cała masa języka zbliżona jest do podniebienia, tworząc tak zwany kształt miseczki,
      • czubek języka przez cały akt połknięcia spoczywa w tym samym miejscu, nie dotykając dolnych ani górnych siekaczy,
      • zęby pozostają w lekkim kontakcie,
      • wargi są rozluźnione.

      Wzorzec ten sprzyja stabilności struktur orofacjalnych i umożliwia koordynację ruchów języka niezbędnych do mówienia.

      Połykanie infantylne (niemowlęce):

      • język spoczywa na dnie jamy ustnej, wpycha się między łuki zębowe,
      • nadmierne napięte wargi,
      • kompensacyjne ruchy żuchwy.

      Efekty dla mowy obejmują:

      • utrwalone seplenienie międzyzębowe i boczne,
      • zaburzoną dystrybucję napięcia orofacjalnego,
      • obniżoną precyzję ruchów języka.

      W literaturze wskazuje się, że u dzieci z połykanie infantylnym często obserwuje się te same błędy artykulacyjne, które są trudne do wyeliminowania bez wcześniejszej normalizacji funkcji połykania.

      Zależność między funkcją a strukturą: rola miofunkcji w rozwoju zgryzu

      Pozycja języka i wzorzec połykania wpływają nie tylko na mowę, ale również na kształt łuków zębowych. Prawidłowy nacisk szeroko rozłożonego języka na podniebienie wspiera rozwój szczęki, natomiast jego niska pozycja sprzyja zwężeniu podniebienia i wadom zgryzu (np. zgryz otwarty), które wtórnie zaburzają artykulację. Terapia miofunkcjonalna podkreśla więc konieczność łączenia funkcji i struktury w ocenie klinicznej.

      

      fot. https://adentis.pl/uslugi-i-ceny/jezyk/pozycja-spoczynkowa-jezyka/

       

      Wnioski

      1. Pozycja spoczynkowa języka oraz wzorzec połykania mają istotny wpływ na jakość mowy.
      2. Nieprawidłowa pozycja języka wiąże się z zaburzeniami artykulacyjnymi, zwłaszcza sygmatyzmem.
      3. Połykanie infantylne może utrwalać błędy artykulacyjne i zaburzać pracę języka podczas mówienia.
      4. Terapia miofunkcjonalna jest skutecznym narzędziem normalizacji funkcji orofacjalnych i powinna stanowić integralny element terapii logopedycznej.
      5. Długotrwała poprawa jakości mowy wymaga równoczesnego uwzględnienia funkcji (pozycja języka, oddychanie, połykanie) oraz struktury (zgryz, budowa podniebienia).

       

      ---

      Bibliografia:

      • https://www.dobrylogopeda.edu.pl/poradnik-pacjenta/nieprawidlowe-polykanie-u-dzieci-i-doroslych
      • https://adentis.pl/uslugi-i-ceny/jezyk/pozycja-spoczynkowa-jezyka/
      • Baxter, S. et al. (2021). Orofacial Myofunctional Therapy and its role in speech sound disorders.
      • Corrêa, E. et al. (2020). Effectiveness of myofunctional therapy on orofacial functions.
      • Guimarães, C. (2015). Myofunctional therapy: principles and clinical applications.
      • Hanson, M. & Mason, R. (2003). Orofacial Myology: International Perspectives.
      • Kogo, M. et al. (2017). Influence of tongue posture on dentofacial development.
      • Straub, W. (1960). Malocclusion and speech: function and dysfunction.

       

       

       

       

       

       

          

       

      JAK WSPIERAĆ MOWĘ DZIECKA?  

      -  pomysły na zabawy

      1. Wygłupiamy się przed lustrem i w kuchni, czyli usprawniamy narządy mowy

      • Zabawa w „Pomidora” - ten kto się pierwszy roześmieje przegrywa. Wprowadź tę zabawę, by wzmocnić język i buzię. Wykonuj zabawne minki (dziecko naśladuje rodzica, a potem zamiana), ściągnij usta w dzióbek, mlaskaj, parskaj, oblizuj wargi. Pamiętaj, obowiązuje pełna powaga!
      • Logopedyczne zabawy kuchenne – zabawcie się w zajączki, chrupcie twardą marchewkę, jabłko, skórki chleba, kalarepkę.

      2. Dmuchaj, chuchaj – czyli zabawy oddechowe

      • Dmuchaj – wdech nosem, wydech ustami i dmuchaj na: piórka, papierki, kawałki waty, gąbki, statki z łupinki orzecha na wodzie, urządźcie wyścigi piłeczek pingpongowych
      • Graj na instrumentach dętych (trąbce, harmonijce ustnej, flecie)​
      • Dmuchaj przez słomkę – zrób bąbelki w wodzie, zdmuchnij piórko ze stolika, dmuchnij przez słomkę na chusteczkę higieniczną – zrób z niej spadochron​
      • Puszczaj bańki mydlane
      • Dmuchaj na papierowe kwiaty, zwierzęta zawieszone na sznurku

      3. Czytaj, opowiadaj, wymyślaj – czyli pobudzamy wyobraźnię, wzbogacamy słownictwo

      • Czytaj dziecku codziennie – niech to będzie wasz rodzinny rytuał – kształtuj nawyk
      • Ucz decydowania – pozwól dziecku wybrać ulubioną książkę,​
      • Rozmawiaj z dzieckiem na temat treści książki, wydarzeń, oceniajcie postępowanie bohaterów, uzasadniajcie swoje zdanie – ucz dyskusji​
      • Zaspokajaj ciekawość poznawczą dziecka – udzielaj mu odpowiedzi na pytania, które pojawią się podczas wspólnego czytania​
      • Ćwicz pamięć – po przeczytaniu książki zamknij ją, zadawaj pytania dotyczące treści, odtwarzajcie kolejność zdarzeń​
      • Pobudzaj wyobraźnię i kreatywność – wymyślcie inne zakończenie bajki lub ułóżcie własną​, dodajcie nowych bohaterów, wymyślcie dla postaci inne imiona

      4. Pięć paluszków rączka ma… – czyli rozwijamy małą motorykę

      „Sroczka kaszkę warzyła”, „Kominiarz”, „Idzie rak” – znane i lubiane zabawy

      Polecam literaturę „Zabawy paluszkowe” -  wzmocnienie napięcia mięśni dłoni to świetne przygotowanie palców do prawidłowego chwytu przyboru pisarskiego, sznurowania butów, zapinania guzików, przewlekania itp.

      5. Układaj, dopasowuj, segreguj, kategoryzuj, odwzorowuj – czyli usprawniamy lewą półkulę mózgu

      • Układanie i odtwarzanie – rodzic układa wybrane klocki, następnie dziecko układa je w taki sam sposób poniżej/obok
      • Dopasowanie kształtu – rodzic układa klocki/zabawki na kartce, odrysowuje kształt – dziecko dopasowuje zabawki do kształtu
      • Sekwencje – rodzic rozpoczyna układanie wzoru (początkowo z 2 elementów – dzieci młodsze) np. trójkąt, kwadrat, trójkąt, kwadrat…. Zadaniem dziecka jest dokończenie rytmu. W tej zabawie wykorzystaj kolorowe pompony, figury geometryczne lub kartoniki z obrazkami. W moim sklepie znajdziesz do pobrania „Zimowe sekwencje” tutaj. Więcej o sekwencjach przeczytasz tutaj.

      6. Słuchaj, reaguj, odtwarzaj – czyli rozwijamy funkcje słuchowe

      •  „Muzyka taniec, pauza – stop” – szalone wygibasy przy muzyce mają swój terapeutyczny cel – uczą reagowanie na dźwięk w określony sposób. Warto w trakcie zabawy wyłączyć radio i wstrzymać wszelkie ruchy ciała: muzyka JEST, muzyki NIE MA. Dziecko uczy się wysłuchiwać pauzy w muzyce.
      • Zabawa idealna na rodzinne zloty „Kto cię woła. Mama, tata, babcia, ciocia…?” – dziecko rozpoznaje głos osoby, która wypowiada jego imię.
      • „Domowa orkiestra” – wersja podstawowa: zgromadźcie domowe przedmioty, na których da się zagrać np. garnki, drewniane łyżki, gazety itp. Stwórzcie razem orkiestrę, grajcie. Wersja utrudniona: gramy według poleceń dyrygenta: cicho/głośno, szybko/wolno, gramy/nie gramy.

      7. Wyginaj ciało, tupnij, podskocz, klaśnij – czyli rozwijamy motorykę dużą

      Ruchy całego ciała są powiązane z rozwojem mowy. Naprzemienne ruchy rąk i nóg stymulują te obszary mózgu, które są odpowiedzialne za mowę. Dlatego nie można spoglądać na dziecko w oderwaniu od jego całościowego rozwoju. Komunikacja językowa i motoryka to funkcje wyższych czynności mózgowych, które są ze sobą bardzo ściśle powiązane.

      • ćwiczenia ogólnorozwojowe, koordynacji ruchowej, przekraczaniu linii środka, ruchów naprzemiennych sprzyjają usprawnianiu pamięci, umiejętności odtwarzania, naśladowania.
      • podskakiwanie, zeskakiwanie i przeskakiwanie  różnych przedmiotów – mniejszych,
      • samodzielność dziecka podczas samoobsługi
      • wspólne wykonywanie czynności domowych – ścieranie kurzu, zamiatanie podłogi – to doskonałe ćwiczenia całego ciała, a dla dziecka świetna zabawa
      • obserwowanie sekwencji ruchów rodzica np. klaśnij, tupnij, podskocz i odtworzenie go przez dziecko
      • ćwiczenia emisyjne połączone z ruchem – np. podskakuj i wymawiaj samogłoski.

       

      BIBLIOGRAFIA:

      https://pomoko.pl/jak-wspierac-rozwoj-dziecka-gdzie-koncza-sie-nasze-oczekiwania-a-zaczynaja-marzenia-dzieci/

      https://www.logopestka.pl/jak-wspierac-mowe-dziecka-7-zabaw-stymulujacych-rozwoj-jezykowy/